Việt Nam sắp bước vào giai đoạn dân số già

Việt Nam hiện có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên, tăng 2,8 triệu so với năm 2019. Theo dự báo, con số này sẽ đạt xấp xỉ 18 triệu người vào năm 2030, phản ánh xu hướng già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng.

Theo Điều tra Dân số và Nhà ở giữa kỳ năm 2024 do Tổng cục Thống kê công bố ngày 6/1, dân số già (từ 60 tuổi trở lên) đã tăng gấp 1,25 lần so với năm 2019 và gấp 1,5 lần (tương đương 4,7 triệu người) so với năm 2014. Từ nay đến năm 2030, Việt Nam sẽ có thêm gần 4 triệu người cao tuổi.

Chỉ số già hóa, được tính bằng tỷ lệ giữa dân số từ 60 tuổi trở lên so với dân số dưới 15 tuổi, đang tăng nhanh trong vòng 10 năm qua và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới. Trong đó, Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông Hồng là hai vùng có chỉ số già hóa cao nhất cả nước (lần lượt là 76,8% và 70,6%), trong khi Tây Nguyên có mức thấp nhất (37%).

Tháp dân số Việt Nam năm 2019-2024. Ảnh: Tổng cục Thống kê

Dữ liệu từ tháp dân số Việt Nam giai đoạn 2019–2024 cũng cho thấy rõ xu hướng này. Đáy tháp – đại diện cho nhóm tuổi 0–9 – ngày càng thu hẹp, phản ánh mức sinh giảm trong 5 năm gần đây. Ngược lại, phần đỉnh tháp – nhóm người trên 80 tuổi – tiếp tục mở rộng.

Ông Mai Xuân Phương, nguyên Vụ phó Truyền thông – Giáo dục (Cục Dân số), nhận định: “Già hóa dân số đang là vấn đề toàn cầu, và Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó. Điều đáng lo là hiện tượng này đang diễn ra đồng thời với giai đoạn ‘cơ cấu dân số vàng’ của đất nước.”

Ông cảnh báo thêm, mức sinh liên tục giảm trong 5 năm qua đang gây khó khăn cho việc duy trì mức sinh thay thế, ảnh hưởng đến nguồn lao động tương lai. Đồng thời, già hóa dân số nhanh buộc các chính sách bảo hiểm xã hội và dịch vụ chăm sóc sức khỏe phải thích ứng kịp thời.

“Tương lai, một đứa trẻ có thể phải chăm sóc tới 6 người già,” ông Phương phân tích. Khi sinh ra, trẻ thường là con một, được nuôi dưỡng bởi cha mẹ và bốn ông bà. Nhưng khi trưởng thành, không có anh chị em để chia sẻ, gánh nặng chăm sóc người già sẽ dồn lên vai một người.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), cũng khẳng định già hóa dân số là thách thức lớn, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội, lao động, cũng như việc thiết kế hạ tầng y tế và xã hội.

Dù tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã tăng, nhưng chất lượng sống chưa cao: người cao tuổi trung bình sống 14 năm cuối đời trong bệnh tật. Các bệnh không lây nhiễm như cao huyết áp, tim mạch, tiểu đường, sa sút trí tuệ... đòi hỏi chăm sóc suốt đời, làm tăng áp lực tài chính lên hệ thống bảo hiểm y tế và ngân sách nhà nước.

Để thích ứng với dân số già, ngành y tế đang tập trung vào việc:

• Ứng phó với mức sinh thấp
• Củng cố hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người cao tuổi
• Tăng cường dịch vụ khám chữa bệnh chuyên biệt
• Phát triển bảo hiểm xã hội, nhất là bảo hiểm xã hội tự nguyện, nhằm “lo cho tuổi già ngay từ khi còn trẻ”.

ĐẶNG HUYỀN