Dự án xây dựng Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số năm 2003 được Ủy ban Văn hóa và Xã hội thẩm tra

Chiều 22/5, tại Trụ sở các Cơ quan Quốc hội, Ủy ban Văn hóa và Xã hội đã tổ chức Phiên họp thẩm tra Dự án xây dựng Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số số 06/2003/PL-UBTVQH11, đã được sửa đổi, bổ sung tại Pháp lệnh số 08/2008/PL-UBTVQH12. Phiên họp do Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh chủ trì.

Quang cảnh phiên họp.

Thành phần tham dự

Phiên họp có sự tham gia của các Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội: Nguyễn Hoàng Mai, Đỗ Thị Lan, Lâm Văn Đoan, Tạ Văn Hạ, Nguyễn Thị Kim Thúy; các đại biểu Quốc hội chuyên trách thuộc Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Ủy ban Pháp luật và Ủy ban Tư pháp.
Về phía cơ quan chủ trì soạn thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cùng lãnh đạo các Cục, Vụ thuộc Bộ Y tế, đại diện Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp đã tham dự để trình bày, trao đổi và tiếp thu ý kiến.

Cơ sở chính trị và pháp lý của việc sửa đổi

Tờ trình của Chính phủ khẳng định việc xây dựng Pháp lệnh nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về công tác dân số trong tình hình mới. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII đã xác định:

• Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

• Chính sách dân số phải giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố và chất lượng dân số.

• Nhiệm vụ trọng tâm là duy trì mức sinh thay thế, đưa tỷ số giới tính khi sinh về cân bằng tự nhiên, tận dụng cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số, nâng cao chất lượng dân số, phân bố dân cư hợp lý và bảo đảm phát triển bền vững.

Đồng thời, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng cũng đề ra định hướng quan trọng: chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Điều 10 của Pháp lệnh Dân số được coi là yêu cầu cấp thiết, bảo đảm đồng bộ với hệ thống pháp luật và phù hợp với thực tiễn.

Thực tiễn đặt ra yêu cầu thay đổi

Theo báo cáo của Bộ Y tế, từ năm 2006 đến nay, Việt Nam đã duy trì được mức sinh thay thế, quy mô dân số hiện đạt hơn 100 triệu người. Tuy nhiên, mức sinh tại nhiều địa phương đang có xu hướng giảm thấp hơn mức thay thế, thậm chí ở một số tỉnh, thành phố lớn chỉ còn dưới 1,5 con/phụ nữ. Nếu xu hướng này tiếp tục kéo dài sẽ dẫn đến nguy cơ thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai, ảnh hưởng tới phát triển kinh tế - xã hội và làm gia tăng tốc độ già hóa dân số.

Ngoài ra, quy định cũ về việc “mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh một hoặc hai con” đã không còn phù hợp với bối cảnh mới. Thực tế cho thấy chính sách dân số hiện nay cần tập trung vào bảo đảm quyền con người, quyền công dân, bình đẳng giới trong việc quyết định số con, đồng thời hỗ trợ để duy trì mức sinh hợp lý và giải quyết tình trạng chênh lệch giữa các vùng, nhóm dân cư.

Nội dung chính của dự thảo Pháp lệnh

Dự thảo Pháp lệnh sửa đổi tập trung vào việc điều chỉnh khoản 1 Điều 10, quy định:

• Mỗi cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và khả năng nuôi dạy con trên cơ sở bình đẳng.

• Bỏ quy định “Sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định”.

• Giữ nguyên quy định về nghĩa vụ bảo vệ sức khỏe sinh sản, phòng ngừa bệnh lây truyền qua đường tình dục và thực hiện các biện pháp chăm sóc sức khỏe sinh sản.

Như vậy, dự thảo đã mở rộng quyền lựa chọn của người dân trong việc sinh con, đồng thời khẳng định trách nhiệm về sức khỏe sinh sản và nuôi dạy con cái.

Ý kiến thẩm tra và thảo luận

Ủy ban Văn hóa và Xã hội đánh giá hồ sơ dự án được chuẩn bị nghiêm túc, đầy đủ, đáp ứng yêu cầu theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ủy ban tán thành phạm vi sửa đổi, đối tượng áp dụng và bố cục của dự thảo Pháp lệnh, gồm 2 điều: một điều sửa đổi Điều 10, một điều quy định về điều khoản thi hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh khẳng định việc sửa đổi lần này là bước đi cần thiết để thể chế hóa quan điểm của Đảng, góp phần chuyển trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý đây mới là giải pháp trước mắt. Trong tương lai, cần xây dựng Luật Dân số toàn diện để giải quyết tổng thể các vấn đề về dân số, đảm bảo đáp ứng đầy đủ mục tiêu, nhiệm vụ mà Nghị quyết số 21-NQ/TW đã đề ra.

Các đại biểu tham dự cơ bản đồng thuận với dự thảo, cho rằng việc sửa đổi không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn có ý nghĩa chính trị, xã hội quan trọng, khẳng định quyết tâm của Nhà nước trong việc đổi mới chính sách dân số.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh chủ trì Phiên họp.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương phát biểu tại phiên họp.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Hoàng Mai phát biểu tại phiên họp.

Nội dung cơ bản của dự thảo Pháp lệnh: Sửa đổi khoản 1 Điều 1 Pháp lệnh Dân số số 08/2008/PLUBTVQH12 sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số năm 2003: “(1) Quyết định thời gian và khoảng cách sinh con” thành “(1) Quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khoẻ, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng trên cơ sở bình đẳng”; bỏ khoản 2 “Sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định”; giữ nguyên khoản 3 Điều 1 Pháp lệnh Dân số số 08/2008/PLUBTVQH12 sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số năm 2003 quy định thành khoản 2 Điều 1 của dự thảo Pháp lệnh.

Thẩm tra dự án Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số số 06/2003/PL-UBTVQH11 đã được sửa đổi, bổ sung theo Pháp lệnh số 08/2008/PL-UBTVQH12, Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng, hồ sơ dự án Pháp lệnh được chuẩn bị nghiêm túc, cơ bản đầy đủ theo quy định tại khoản 3 Điều 37 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ủy ban Văn hóa và Xã hội tán thành phạm vi sửa đổi, đối tượng áp dụng, bố cục của dự thảo Pháp lệnh. Theo đó, dự thảo Pháp lệnh gồm 2 điều, 1 điều sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số, 1 điều về điều khoản thi hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh kết luận phát biểu kết luận phiên họp.

Cơ bản thống nhất với dự thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng: Dự thảo Pháp lệnh nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng trong việc chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ thuật lập pháp để bảo đảm văn phong, kỹ thuật, tính thống nhất của dự thảo Pháp lệnh.

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, việc sửa đổi lần này chỉ là giải pháp trước mắt cho đến khi ban hành luật mới về dân số nhằm thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng, giải quyết được tổng thể các vấn đề về dân số, hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ về dân số đã được Đảng đề ra.

Tại phiên họp, các đại biểu thống nhất Dự án xây dựng Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số số 06/2003/PL-UBTVQH11 đã được sửa đổi, bổ sung tại Pháp lệnh số 08/2008/PL-UBTVQH12 sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh dân số năm 2003 đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

Kết thúc phiên họp, Ủy ban Văn hóa và Xã hội thống nhất đánh giá: Dự án Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số đã đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến. Đây được coi là bước chuẩn bị quan trọng cho tiến trình hoàn thiện hệ thống pháp luật về dân số, tạo nền tảng để Việt Nam ứng phó hiệu quả hơn với thách thức mức sinh thấp, già hóa dân số nhanh và yêu cầu nâng cao chất lượng dân số trong giai đoạn mới.

PHƯƠNG HƯƠNG