Chính sách khuyến sinh tại TP. Hồ Chí Minh cần đủ mạnh và hấp dẫn

Trẻ nhỏ thường xuyên ốm vặt, cần cha mẹ chăm sóc sát sao-một trong những nguyên nhân khiến nhiều người trẻ e ngại chuyện sinh con.

Từng được coi là hình mẫu của giai đoạn “dân số vàng” với lực lượng lao động trẻ, dồi dào và năng động, hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh đang đối mặt với nghịch lý đáng lo ngại: giới trẻ ngày càng ngại sinh con do áp lực kinh tế và xã hội gia tăng. Trước thực trạng này, chính quyền thành phố đang khẩn trương điều chỉnh chính sách nhằm duy trì nền tảng dân số hợp lý và bền vững.

Sức ép kinh tế khiến người trẻ trì hoãn sinh con

Trong xã hội hiện đại, quan niệm về hôn nhân và sinh con đã thay đổi rõ rệt, đặc biệt trong giới trẻ. Việc sinh con không còn được xem là nghĩa vụ bắt buộc mà trở thành lựa chọn cá nhân, cân nhắc dựa trên nhiều yếu tố.

Chị Nguyễn Phương (34 tuổi, TP Thủ Đức), nhân viên một công ty nước ngoài, chia sẻ: “Tôi chưa nghĩ đến chuyện lập gia đình hay sinh con vì công việc quá bận rộn, trong khi chi phí sinh hoạt ngày càng tăng. Nếu có con, tôi sẽ phải hy sinh sự tự do và thời gian cá nhân – điều mà hiện tại tôi chưa sẵn sàng.”

Tương tự, chị Nguyễn Thị Thương (36 tuổi, quận Gò Vấp), nhân viên bán hàng online, đã kết hôn 6 năm nhưng vẫn chưa có kế hoạch sinh con: “Vợ chồng tôi từng tính đến chuyện sinh con, nhưng rồi lại e ngại vì sợ không đủ điều kiện để đảm bảo cho con một cuộc sống đầy đủ.”

Theo bà Trần Thị Ngọc Yến, Trưởng phòng Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Chi cục Dân số - KHHGĐ, Sở Y tế TP.HCM), trong suốt 10 năm qua, mức sinh tại TP.HCM luôn dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ). Hiện nay, con số này đã xuống dưới 1,2 con/phụ nữ – mức thấp nhất cả nước. Nguyên nhân chủ yếu là do đô thị hóa nhanh, áp lực công việc, nhà ở chật chội, chi phí nuôi con cao và chất lượng giáo dục là mối quan tâm lớn.

Di chứng của chính sách cũ và những thay đổi tất yếu

Thầy thuốc Nhân dân Phạm Việt Thanh, nguyên Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho rằng: “Sau năm 1975, chính sách dân số khuyến khích mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh 1–2 con, thậm chí có chế tài đối với cán bộ vi phạm. Tư duy đó đã ăn sâu vào nếp sống của nhiều thế hệ. Ngày nay, lớp trẻ lại có xu hướng đề cao tự do cá nhân, không muốn bị ràng buộc bởi con cái, khiến mức sinh càng giảm. Nếu không điều chỉnh chính sách kịp thời, Việt Nam có thể rơi vào vòng xoáy dân số già và thiếu hụt lao động như Nhật Bản và Hàn Quốc.”

Cần chính sách khuyến sinh đủ sức thuyết phục

Để ứng phó với tình trạng mức sinh thấp, Hội đồng Nhân dân TP.HCM đã ban hành Nghị quyết số 40/2024/NQ-HĐND, có hiệu lực từ ngày 21/12/2024, theo đó phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi sẽ được hỗ trợ một lần 3 triệu đồng. Chi cục Dân số TP.HCM đang phối hợp với các sở, ngành để thống kê và triển khai khoản hỗ trợ này trong năm 2025.

Đồng thời, Trung ương cũng đã có bước đi đáng chú ý: bãi bỏ giới hạn số con, cho phép đảng viên là cán bộ sinh con thứ ba mà không bị xem xét kỷ luật – được xem là sự điều chỉnh mang tính đột phá trong chính sách dân số.

Tuy nhiên, theo TS.BS Bùi Chí Thương, Trưởng Khối Sản – Bệnh viện Nhân Dân Gia Định: “Ngay cả nhóm trí thức, thu nhập tốt, có địa vị xã hội ổn định cũng không muốn sinh con thì tương lai nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ thiếu hụt nghiêm trọng. Các chính sách hỗ trợ cần tập trung nhiều hơn vào giai đoạn thai kỳ, tài chính, nghỉ thai sản và chế độ dành cho chồng.”

Hướng đến chiến lược dài hạn và đồng bộ

Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Dân số – KHHGĐ TP.HCM, nhấn mạnh rằng mong muốn sinh đủ hai con vẫn tồn tại, nhưng để hiện thực hóa điều đó, người dân cần sự hỗ trợ thực chất về giáo dục, y tế, nhà ở và chính sách thuế. Trong đó, nhu cầu cụ thể gồm: hệ thống nhà trẻ nhận trẻ dưới 12 tháng tuổi, thời gian giữ trẻ linh hoạt hơn, hỗ trợ chi phí bán trú – những yếu tố giúp người trẻ yên tâm khi sinh con.

Tuy nhiên, một số chính sách về nhà ở, thuế thu nhập cá nhân vượt ngoài phạm vi điều chỉnh của thành phố, đòi hỏi sự phối hợp từ Trung ương.

Cuối cùng, muốn khuyến sinh hiệu quả, cần xây dựng một chiến lược tổng thể, đồng bộ và dài hạn, trong đó hài hòa lợi ích giữa người lao động, doanh nghiệp và Nhà nước. Ngoài hỗ trợ tài chính, cần tạo môi trường làm việc thân thiện với gia đình, bảo vệ việc làm và thu nhập của người có con nhỏ.

Các chính sách cũng cần triển khai linh hoạt theo đặc thù từng khu vực – đặc biệt là tại đô thị lớn và khu công nghiệp – nơi mức sinh đang giảm sâu. Thành phố Hồ Chí Minh đang đứng trước một ngã rẽ lớn trong chính sách dân số, và giải bài toán mức sinh thấp không thể trông chờ vào những hỗ trợ đơn lẻ, mà cần cả một hệ thống chính sách thực chất, bền vững và phù hợp với bối cảnh phát triển mới.

THIỆN AN