Cứ 7 giây lại có một ca tử vong có thể phòng ngừa trong quá trình mang thai hoặc sinh nở

Ngày Sức khỏe Thế giới hôm 07/4/2025 nêu bật một vấn đề quan trọng đối với sức khỏe toàn cầu: những tổn thương đặc biệt mà phụ nữ và trẻ em gái phải đối mặt.

Gần 300.000 phụ nữ vẫn tiếp tục tử vong trong quá trình mang thai hoặc sinh nở mỗi năm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết hơn hai triệu trẻ sơ sinh tử vong trong tháng đầu tiên sau khi sinh và khoảng hai triệu trẻ khác chết lưu, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang khởi động chiến dịch kéo dài một năm về sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Theo cơ quan y tế của Liên hợp quốc, dữ liệu cho thấy cứ bảy giây lại có một ca tử vong có thể phòng ngừa.

Chiến dịch “Khởi đầu lành mạnh, tương lai đầy hy vọng” đang kêu gọi các chính phủ và nhà hoạch định chính sách y tế tăng cường nỗ lực chấm dứt tình trạng tử vong có thể phòng ngừa ở bà mẹ và trẻ sơ sinh, đồng thời ưu tiên sức khỏe và hạnh phúc lâu dài của phụ nữ.

Giúp mọi phụ nữ và trẻ sơ sinh sống sót và phát triển khỏe mạnh

Thông qua một loạt các hành động chiến lược, WHO không chỉ hướng đến mục tiêu cứu sống mà còn đảm bảo cả bà mẹ và trẻ sơ sinh đều phát triển khỏe mạnh. Hợp tác với các đối tác, dự án sẽ tập trung vào việc trao quyền cho các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và chia sẻ thông tin quan trọng về thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn và chăm sóc sau sinh.

Lắng nghe phụ nữ

WHO nhấn mạnh rằng việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc chất lượng cao, tận tâm là điều cần thiết đối với phụ nữ và gia đình ở khắp mọi nơi. Các hệ thống y tế phải phát triển để giải quyết nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm các biến chứng sản khoa, các vấn đề về sức khỏe tâm thần, các bệnh không lây nhiễm và kế hoạch hóa gia đình - đảm bảo đáp ứng nhu cầu của phụ nữ trước, trong và sau khi sinh con.

Phụ nữ ở vùng chiến sự

Đồng thời, tỷ lệ phụ nữ và trẻ em gái bị kẹt ở các vùng xung đột đã tăng vọt trong năm qua, với phụ nữ hiện chiếm 40 phần trăm tổng số ca tử vong của thường dân trong các cuộc xung đột vũ trang.

Ngày nay, hơn 600 triệu phụ nữ và trẻ em gái sống ở những khu vực bị ảnh hưởng bởi bạo lực – tăng 50 phần trăm đáng báo động kể từ năm 2017.

Khi xung đột gia tăng trên toàn cầu, phụ nữ và trẻ em gái đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề về sức khỏe tâm thần. Từ Afghanistan và Gaza đến Georgia và Ukraine, hàng triệu người đang vật lộn với Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD), lo lắng, trầm cảm và chấn thương, với khả năng tiếp cận hỗ trợ và chăm sóc hạn chế.

Khoảng một trong năm người bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng nhân đạo sẽ mắc các tình trạng sức khỏe tâm thần lâu dài. Mặc dù vậy, chỉ có hai phần trăm những người cần được chăm sóc nhận được sự chăm sóc mà họ cần. Nguồn tài trợ cho sức khỏe tâm thần trên toàn cầu chiếm từ một đến hai phần trăm chi tiêu cho y tế.

Sự chia rẽ sâu sắc về sức khỏe tâm thần

Khoảng cách giữa các quốc gia có thu nhập cao và thấp về dịch vụ sức khỏe tâm thần rất lớn. Ở các quốc gia giàu có, cứ 100.000 người thì có hơn 70 nhân viên y tế tâm thần. Ngược lại, ở các quốc gia có thu nhập thấp, con số đó giảm xuống còn chưa đến một.

Khi xung đột kéo dài, số lượng phụ nữ bị ảnh hưởng tiếp tục tăng, khiến cuộc khủng hoảng này trở nên cấp bách hơn. Cơ quan bình đẳng giới của Liên hợp quốc, UN Women, đã nói chuyện với phụ nữ ở Afghanistan, Gaza, Georgia và Ukraine để hiểu cách những xung đột này đang gây ra cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần.

Phụ nữ ở Gaza bị mắc kẹt trong chấn thương

Ở Gaza, các cuộc ném bom liên tục, di dời và thiếu thốn đã tạo ra một thảm họa nhân đạo. Sống trong tình trạng bị bao vây và liên tục bị đe dọa bạo lực, phụ nữ và trẻ em gái phải đối mặt với mức độ sợ hãi, chấn thương và kiệt sức cực độ.

Dữ liệu từ UN Women cho thấy 75% cảm thấy trầm cảm thường xuyên, 62% không ngủ được và 65% bị ác mộng và lo lắng - hầu hết phải tự mình đối phó.

"Sức khỏe tâm thần và tâm lý của tôi đang bị ảnh hưởng", một bà mẹ mang thai 27 tuổi có ba con đến từ Khan Younis cho biết. "Đôi khi tôi vào nhà vệ sinh chỉ để khóc và khóc cho đến khi cảm thấy tốt hơn".

Phụ nữ không chỉ phải đối mặt với chấn thương của riêng mình - họ còn phải cố gắng chăm sóc con cái của mình.

Người mẹ 27 tuổi này cho biết thêm: “Tôi không coi trọng sức khỏe của mình vì tôi là người chăm sóc chính cho các con, đảm nhiệm cả vai trò của một người cha và một người mẹ”.

Afghanistan: Phụ nữ bị xóa khỏi đời sống công cộng

Tại Afghanistan, sự trở lại của Taliban đã giáng một đòn chí mạng vào quyền phụ nữ và sức khỏe tâm thần. Alison Davidian, Đại diện quốc gia của UN Women, cảnh báo rằng gần bốn năm các sắc lệnh của Taliban đã "hủy hoại" quyền tự chủ của phụ nữ.

Không có phụ nữ nào giữ vai trò lãnh đạo và 98 phần trăm báo cáo không có ảnh hưởng đến các quyết định của địa phương, nhiều người cảm thấy bị mắc kẹt trong cuộc sống cô lập và tuyệt vọng.

"Ba năm trước, một phụ nữ Afghanistan có thể tranh cử tổng thống. Bây giờ, cô ấy thậm chí có thể không thể quyết định khi nào nên mua đồ tạp hóa", Davidian nói. Kết quả là sự đau khổ về mặt tâm lý rất lớn, với 68 phần trăm phụ nữ ở Afghanistan báo cáo sức khỏe tâm thần của họ là "xấu" hoặc "rất xấu".

Georgia: Sử dụng thuốc chống trầm cảm đang gia tăng

Tại Georgia, tình trạng di dời và xung đột liên tục đã khiến nhiều phụ nữ không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần đầy đủ. Khoảng 200.000 người vẫn phải di dời trong nước, với gần 40 phần trăm sống trong các nơi trú ẩn trong điều kiện tồi tệ.

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần rất phổ biến, với 23 phần trăm mắc PTSD, 10 phần trăm báo cáo bị trầm cảm và 9 phần trăm phải đối mặt với lo lắng. Tuy nhiên, chỉ có khoảng một phần ba số người bị ảnh hưởng tìm kiếm sự chăm sóc.

"Chúng tôi đã thấy sự gia tăng mạnh mẽ trong việc sử dụng thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là ở những khu vực có nhiều người phải di dời", Elene Rusetskaia thuộc Trung tâm thông tin phụ nữ cho biết. "Vấn đề sức khỏe tâm thần rất nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ em".

Ukraine: Bạo lực gia đình và trầm cảm tăng vọt trong bối cảnh chiến tranh

Tại Ukraine, cuộc chiến bắt nguồn từ cuộc xâm lược của Nga đã đẩy sức khỏe tâm thần của phụ nữ vào cuộc khủng hoảng. Bạo lực trên cơ sở giới đã tăng 36 phần trăm kể từ năm 2022 và phụ nữ phải gánh vác nhiều công việc chăm sóc không công hơn - lên tới 56 giờ mỗi tuần. Bốn mươi hai phần trăm hiện có nguy cơ bị trầm cảm, trong khi 23 phần trăm báo cáo cần được tư vấn.

Phụ nữ di cư, nhiều người trong số họ là người tị nạn, đang phải đối mặt với một số thách thức tồi tệ nhất về sức khỏe tâm thần, với khả năng tiếp cận hạn chế với các dịch vụ hỗ trợ.

Một cuộc khảo sát gần đây của Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) cho thấy 53 phần trăm người di cư trong nước ở Ukraine mắc chứng trầm cảm, nhưng sự hỗ trợ vẫn còn khan hiếm.

Để ứng phó, UN Women đã cung cấp sự bảo vệ, hỗ trợ pháp lý và hỗ trợ tâm lý xã hội cho hơn 180.000 phụ nữ và trẻ em gái ở Ukraine thông qua Quỹ Hòa bình và Nhân đạo của Phụ nữ.

Tài trợ chăm sóc sức khỏe

Cơ quan tị nạn của Liên hợp quốc (UNHCR) cho biết cuộc khủng hoảng tài trợ nhân đạo hiện nay, trầm trọng hơn do chi tiêu cho y tế giảm ở các quốc gia tiếp nhận, đang ảnh hưởng đến phạm vi và chất lượng của các chương trình y tế công cộng và dinh dưỡng dành cho người tị nạn và cộng đồng tiếp nhận.

Tại Jordan, 335.000 phụ nữ trong độ tuổi sinh sản có nguy cơ mất đi sức khỏe bà mẹ thiết yếu. Nếu không có đủ nguồn tài trợ, các dịch vụ chăm sóc trước khi sinh, sinh nở an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh sẽ biến mất.

Tại Bangladesh, khoảng một triệu người tị nạn Rohingya phải đối mặt với cuộc khủng hoảng sức khỏe nghiêm trọng do đóng băng tài trợ, đe dọa khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu. Trong các chương trình do UNHCR hỗ trợ, hơn 40.000 phụ nữ mang thai có thể mất quyền tiếp cận dịch vụ chăm sóc trước khi sinh quan trọng, với 5.000 người có nguy cơ sinh con trong điều kiện không an toàn.

Tại Burundi, việc đình chỉ các chương trình dinh dưỡng tại một số trại có nghĩa là hàng nghìn trẻ em tị nạn dưới năm tuổi có thể không được điều trị đầy đủ tình trạng suy dinh dưỡng.

Sự cần thiết, không phải xa xỉ

Đối với phụ nữ và trẻ em gái ở các vùng xung đột, chăm sóc sức khỏe tâm thần là nhu cầu thiết yếu, không phải xa xỉ. Sự phục hồi, phẩm giá và sự sống còn phụ thuộc vào việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc chấn thương, tư vấn và các dịch vụ dựa vào cộng đồng.

Khi xung đột tiếp tục tàn phá cộng đồng, nhu cầu hỗ trợ sức khỏe tâm thần trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Các quốc gia phải đầu tư vào sức khỏe tâm thần như một phần cốt lõi của ứng phó nhân đạo, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột, UN Women nhấn mạnh, kêu gọi các chính phủ lắng nghe - và hành động.

TRẦN QUY dịch

Nguồn: https://news.un.org/

TIN KHÁC

Thông báo