Đề xuất mới: Vợ chồng có quyền tự quyết số con sinh ra

Nhân viên y tế chăm sóc một trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Từ Dũ, TP.HCM 

Quy định về sinh con không còn phù hợp trong bối cảnh mức sinh giảm
Trong tờ trình mới đây, Bộ Y tế nhận định thực trạng dân số Việt Nam đang phát sinh những vấn đề nghiêm trọng, đòi hỏi phải có giải pháp điều chỉnh kịp thời. Một trong những vấn đề cấp bách là mức sinh đang giảm thấp dưới mức sinh thay thế – ngưỡng cần thiết để duy trì ổn định dân số trong dài hạn.

Theo thống kê, tổng tỷ suất sinh toàn quốc đã liên tục giảm trong những năm gần đây: từ 2,11 con/phụ nữ năm 2021, xuống 2,01 (năm 2022), 1,96 (năm 2023) và ước đạt 1,91 con/phụ nữ trong năm 2024. Đây là mức thấp nhất trong lịch sử và được dự báo sẽ còn tiếp tục giảm trong các năm tới.

Nhiều quy định đã lỗi thời, không còn phù hợp Hiến pháp
Bộ Y tế chỉ ra rằng nhiều quy định pháp luật hiện hành về công tác dân số không còn đồng bộ và thống nhất với hệ thống pháp luật, đặc biệt là không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn trong giai đoạn hiện nay.

Cụ thể, Pháp lệnh Dân số năm 2003 (sửa đổi năm 2008) quy định: mỗi cặp vợ chồng, cá nhân chỉ được sinh một hoặc hai con, trừ một số trường hợp đặc biệt. Căn cứ vào quy định này, Chính phủ đã liệt kê 7 trường hợp ngoại lệ không bị xem là vi phạm.

Tuy nhiên, Bộ Y tế khẳng định quy định nói trên không còn phù hợp với Hiến pháp năm 2013, đặc biệt là Điều 14 quy định: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng.”

Vì chính sách dân số có liên quan mật thiết đến quyền con người, việc giới hạn số con nên được quy định ở cấp luật chứ không thể chỉ dừng ở mức pháp lệnh hoặc các văn bản dưới luật. Điều này vừa đảm bảo tính hợp hiến, vừa đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh cơ cấu dân số đang thay đổi nhanh chóng.

Đề xuất mới: Vợ chồng có quyền tự quyết số con sinh ra
Sau quá trình rà soát, Bộ Y tế đề xuất xây dựng một pháp lệnh mới do Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành, nhằm xác lập quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc sinh con.

Mục tiêu là tạo cơ sở pháp lý để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về dân số, nhất là trong kiểm soát và duy trì mức sinh hợp lý.

Dự thảo pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số hiện hành, theo đó:

Các cặp vợ chồng có quyền quyết định số con, thời gian sinh con và khoảng cách giữa các lần sinh.

Thực hiện trách nhiệm trong chăm sóc sức khỏe sinh sản, phòng ngừa bệnh lây qua đường tình dục, HIV/AIDS và các nghĩa vụ khác liên quan.

Việc trao quyền tự quyết cho cá nhân và gia đình không chỉ bảo đảm quyền con người mà còn phù hợp với xu thế phát triển của xã hội hiện đại. Đồng thời, đây cũng là giải pháp căn cơ để khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, các nhóm dân cư, hướng tới phát triển dân số bền vững.

Dự kiến, pháp lệnh này sẽ có hiệu lực thi hành ngay sau khi được thông qua.

                                                                                                                                                             MINH CHÂU