Dự kiến đề xuất phụ nữ khi sinh con thứ 2 được nghỉ thai sản 7 tháng

Nhằm duy trì mức sinh thay thế, dự thảo Luật Dân số dự kiến quy định lao động nữ khi sinh con thứ 2 được nghỉ thai sản 7 tháng.

Mới đây, đại diện Cục Dân số thuộc Bộ Y tế cho biết, Bộ Y tế đã trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số, nhằm giải quyết vấn đề dân số già và duy trì mức sinh thay thế, qua đó tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

3 nhóm chính sách quan trọng trong Dự thảo Luật Dân số

Dự thảo Luật Dân số đề xuất ba nhóm chính sách đáng chú ý để duy trì mức sinh thay thế:

Quyền quyết định sinh con của các cặp vợ chồng và cá nhân: Cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định bình đẳng và tự nguyện về việc sinh con, số lượng con, thời gian sinh con và khoảng cách giữa các lần sinh, tùy thuộc vào lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, công tác, thu nhập và khả năng nuôi dạy con.
Nâng cao chế độ nghỉ thai sản: Dự thảo Luật Dân số đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ khi sinh con thứ hai từ 6 tháng lên 7 tháng, nhằm hỗ trợ phụ nữ trong việc sinh con và chăm sóc con cái.
Hỗ trợ phụ nữ sinh đủ 2 con: Đặc biệt, ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và những địa phương có mức sinh thấp, sẽ có chính sách hỗ trợ phụ nữ thuê hoặc mua nhà ở xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để họ sinh đủ hai con.

Dự báo kết thúc thời kỳ dân số vàng và hệ lụy của mức sinh thấp

Hiện nay, mức sinh của Việt Nam đang có xu hướng giảm nhanh. Theo Cục Dân số, tổng tỷ suất sinh (TFR) của Việt Nam trong năm 2024 là 1,91 con/phụ nữ, thấp hơn mức thay thế (2,1 con/phụ nữ). Đây là dấu hiệu cho thấy đất nước đang dần kết thúc thời kỳ dân số vàng. Dự báo, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn dân số già vào khoảng năm 2039. Đến năm 2042, quy mô dân số trong độ tuổi lao động sẽ đạt đỉnh và sau năm 2054, dân số sẽ bắt đầu suy giảm.

Việc giảm mức sinh kéo dài sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng như thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số và tốc độ già hóa dân số gia tăng. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế và chất lượng cuộc sống của người dân.

Bài học từ các quốc gia khác và chính sách cần thiết

Các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc, mặc dù đã thành công trong phát triển kinh tế và đạt mức thu nhập cao, nhưng lại phải đối mặt với tình trạng mức sinh thấp kéo dài và không tái tạo đủ con người. Điều này dẫn đến thiếu hụt lao động và các hệ lụy xã hội nghiêm trọng. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu Việt Nam không có những chính sách kịp thời để ngăn chặn mức sinh giảm quá thấp, nước ta sẽ rơi vào tình trạng tương tự trong tương lai.

Dự thảo Luật Dân số dự kiến quy định lao động nữ khi sinh con thứ hai được nghỉ thai sản 7 tháng.

Đối với chính sách duy trì mức sinh thay thế, dự thảo Luật dự kiến quy định 3 nội dung đáng chú ý.

Kêu gọi sự linh hoạt và đột phá trong chính sách dân số

Với những bài học từ các nước có mức sinh thấp, Cục Dân số cho rằng Việt Nam cần linh hoạt trong việc can thiệp chính sách dân số, ngay cả khi đã đạt mức sinh thay thế. Cùng với đó, sự phổ biến mong muốn có hai con trong xã hội hiện nay là một thời cơ quan trọng để duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển đất nước. Việc đột phá trong các chính sách kinh tế, xã hội, dân số và gia đình sẽ là yếu tố quyết định trong việc giữ vững mức sinh thay thế, ngăn ngừa suy thoái lao động và bảo vệ sự phát triển bền vững của đất nước.

Tiến độ xây dựng và thông qua Luật Dân số

Cũng theo đại diện Cục Dân số, Bộ Chính trị đã giao Đảng ủy Quốc hội và Đảng ủy Chính phủ phối hợp chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Dân số trong năm 2025. Bộ Y tế hiện đã hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số và trình Chính phủ xem xét. Dự kiến, dự án Luật này sẽ được Quốc hội khóa XV xem xét và thông qua vào năm 2025, với kỳ vọng mang lại sự thay đổi lớn trong chính sách dân số và phát triển bền vững cho đất nước.

Vừa qua, Bộ Chính trị đã giao Ủy ban Kiểm tra Trung ương chủ động sửa đổi Hướng dẫn 05/2022 của cơ quan này theo hướng không xử lý kỷ luật trường hợp đảng viên sinh con thứ ba trở lên.

Theo đại diện Cục Dân số, quyết định là một trong những nội dung nhằm duy trì mức sinh thay thế, tránh mức sinh tiếp tục giảm thấp trong thời gian tới. Tuy nhiên, theo đại diện Cục Dân số, điều này có thể giúp mức sinh tăng, nhưng không đáng kể, bởi các yếu tố khác trong cuộc sống vẫn đang chi phối rất nhiều đến quyết định sinh con của người dân.

"Hi vọng rằng quyết định này sẽ là khởi đầu tích cực. Cùng với các biện pháp, chính sách quyết liệt trong thời gian tới, Việt Nam có thể đạt được các mục tiêu của công tác dân số", đại diện Cục Dân số nói.

Nhằm duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên toàn quốc, ngăn chặn xu hướng mức sinh tiếp tục giảm thấp tại một số tỉnh, thành phố, ngày 28-4-2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 588/QĐ-TTg phê duyệt "Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030".

Trong đó, một số giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên toàn quốc cụ thể như sau:

(1) Hỗ trợ để tạo môi trường nam, nữ thanh niên giao lưu, kết bạn, hẹn hò và tiến tới hôn nhân; khuyến khích nam, nữ kết hôn trước 30 tuổi, không kết hôn muộn và sớm sinh con; phụ nữ sinh con thứ hai trước tuổi 35.

(2) Xây dựng môi trường, cộng đồng phù hợp với các gia đình nuôi con nhỏ như các dịch vụ thân thiện với người lao động như đưa, đón trẻ, trông trẻ, ngân hàng sữa mẹ, bác sĩ gia đình; quy hoạch, xây dựng các điểm trông, giữ trẻ, nhà mẫu giáo phù hợp với điều kiện của bà mẹ, nhất là các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu đô thị.

(3) Hỗ trợ phụ nữ khi mang thai, sinh con như: tư vấn, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em bao gồm sàng lọc vô sinh, sàng lọc trước sinh và sau sinh, phòng chống suy dinh dưỡng; tạo điều kiện trở lại nơi làm việc cho phụ nữ sau khi sinh con.

(4) Hỗ trợ, khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ hai con; hỗ trợ mua nhà ở xã hội, thuê nhà ở; ưu tiên vào các trường công lập, hỗ trợ chi phí giáo dục trẻ em; xây dựng mô hình quản lý, phát triển kinh tế gia đình...