Giới thiệu báo cáo nghiên cứu sơ bộ về kinh tế tóc bạc tại Trung Quốc

Ngày 13/08/2025, Bộ Công Thương có báo cáo nghiên cứu sơ bộ về phát triển kinh tế tóc bạc tại Trung Quốc. Báo cáo tóm tắt về phát triển kinh tế bạc tại Trung Quốc và liên hệ thực tiễn tới Việt Nam, báo cáo rất có giá trị trong bối cảnh Việt Nam đang trong quá trình già hóa dân số và chuẩn bị bước vào giai đoạn dân số già.

Ảnh minh họa

Khái niệm “Kinh tế tóc bạc” xuất hiện từ Nhật Bản thập niên 1970, chỉ các hoạt động kinh tế và dịch vụ phục vụ người trên 50 tuổi. Tại Trung Quốc, ý kiến về việc phát triển kinh tế tóc bạc nhằm gia tăng phúc lợi cho người cao tuổi do Văn phòng Quốc hội viện ban hành tháng 01/2024 định nghĩa “kinh tế tóc bạc là tổng hòa của các hoạt động kinh tế nhằm cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cho người cao tuổi, cũng như để chuẩn bị cho giai đoạn về già trong đời người”. Chính phủ Trung Quốc xác định phát triển kinh tế tóc bạc là một biện pháp chiến lược quan trọng nhằm ứng phó với già hóa dân số và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Trung Quốc là một trong những nước có tốc độ và mức độ già hóa nằm trong nhóm cao của thế giới. Từ năm 2000-2024, tỷ trọng dân số trên 60 tuổi tăng từ 7% lên 22%. Hiện nay, Trung Quốc có tới 310, 3 triệu người trên 60 tuổi (chiếm trên 22% dân số). Quá trình già hóa diễn ra nhanh và tạo ra nhu cầu lớn về sản phẩm, dịch vụ chăm sóc, y tế, du lịch, giáo dục cho người cao tuổi.

Đến đầu năm 2024, Trung Quốc có khoảng 447.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực “kinh tế bạc”, trong đó nhiều doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao như robot y tế, thiết bị đeo thông minh, du lịch nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe…Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đối mặt với các thách thức: mất cân đối vùng miền, thiếu nhân lực chuyên môn, thiếu tiêu chuẩn quốc gia về sản phẩm – dịch vụ, và cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, giám sát chất lượng.

Việt Nam là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Theo số liệu từ Cục Thống kê, Việt Nam bắt đầu giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 với số người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên chiếm 7% tổng dân số. Dự kiến năm 2036, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia dân số già với trên 14% dân số từ 65 tuổi trở lên.

Hệ thống chăm sóc sức khỏe người cao tuổi hiện còn hạn chế: mới có khoảng 140 bệnh viện có khoa lão khoa, phần lớn tập trung tại các thành phố lớn; hơn 70% người cao tuổi sống ở nông thôn khó tiếp cận dịch vụ chăm sóc chuyên nghiệp. Già hóa dân số kéo theo thách thức về an sinh xã hội, nhưng cũng mở ra cơ hội phát triển kinh tế tóc bạc – thúc đẩy các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, công nghệ hỗ trợ, du lịch nghỉ dưỡng, sản phẩm dinh dưỡng và tiêu dùng thân thiện với người cao tuổi.

Một số khuyến nghị chính được đưa ra với Việt Nam:

1. Nghiên cứu xây dựng kế hoạch tổng thể về phát triển kinh tế tóc bạc:

- Hoàn thiện chính sách hỗ trợ đầu tư, tín dụng ưu đãi, miễn giảm thuế; khuyến khích hình thành khu công nghiệp chuyên ngành “kinh tế bạc”; thúc đẩy ứng dụng AI, công nghệ số và y tế thông minh; phát triển mô hình du lịch nghỉ dưỡng gắn với chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

- Hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn sản phẩm – dịch vụ: Xây dựng tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng sản phẩm, dịch vụ; tăng cường thanh tra, kiểm tra an toàn thực phẩm, dược phẩm, sản phẩm chức năng dành cho người cao tuổi.

2. Đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân lực chuyên môn: Đưa các chuyên ngành như điều dưỡng, quản lý dưỡng lão, y học lão khoa, robot y tế vào đào tạo đại học – cao đẳng; thành lập trung tâm đào tạo, bồi dưỡng nhân lực chăm sóc người cao tuổi.

3. Khuyến khích người cao tuổi tham gia đời sống xã hội và kinh tế: Chuyển dịch từ tư duy “chăm sóc người già” sang “phát huy vai trò người già” bằng cách mở rộng hệ thống đại học người cao tuổi, thúc đẩy các học tập suốt đời, văn hóa nghệ thuật, khởi nghiệp tuổi già và tình nguyện cộng đồng. Từ đó, người cao tuổi không chỉ là người nhận mà còn là chủ thể tích cực trong nền kinh tế tóc bạc.

4. Đối với doanh nghiệp cung ứng sản phẩm và dịch vụ trong nước: Tăng cường tuyên truyền, phổ biến thông tin về xu hướng và sản phẩm cho người cao tuổi; hỗ trợ doanh nghiệp Việt tham gia xuất khẩu sang Trung Quốc; học hỏi mô hình hợp tác công – tư để phát triển lĩnh vực dịch vụ cho người già.