Thành phố Hồ Chí Minh gặp nhiều thách thức khi tỷ lệ “già hóa dân số” gia tăng

Thành phố Hồ Chí Minh chính thức bước vào thời kỳ già hóa dân số vào năm 2017, muộn hơn so với cả nước khoảng 6 năm, khi tỷ lệ dân số từ 60 tuổi trở lên đạt hơn 10%, tương ứng với khoảng 889.000 người cao tuổi. Mặc dù bắt đầu muộn hơn nhưng tốc độ già hóa dân số tại đây lại diễn ra rất nhanh.

Người cao tuổi tại Thành phố Hồ Chí Minh. 

TP.HCM đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng do quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh chóng. Tính đến năm 2024, người cao tuổi chiếm 11,3% dân số toàn thành phố, tương đương khoảng 1,1 triệu người. Bình quân mỗi năm, số lượng người cao tuổi tăng khoảng 30.000 người trong giai đoạn 2017–2024. Chỉ số già hóa tại TP.HCM cũng tăng mạnh, từ mức 39,39 vào năm 2010 lên 65,36 vào năm 2023, cao hơn mức trung bình cả nước là 58,27. Điều này cho thấy thành phố đang bước nhanh vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ vượt xa dự báo, đặt ra nhiều áp lực cho hệ thống y tế, chính sách xã hội và cơ sở hạ tầng phục vụ người cao tuổi.

Trong bối cảnh này, thành phố phải đối mặt với bốn thách thức lớn. Thứ nhất là nguồn lao động đang có xu hướng suy giảm do mức sinh thấp kéo dài. Năm 2023, tỷ suất sinh của TP.HCM chỉ đạt 1,32 con/phụ nữ, thấp hơn rất nhiều so với mức sinh thay thế (2,1) và thấp hơn cả mức trung bình của cả nước là 1,96 con/phụ nữ. Xu hướng tăng mức sinh hiện chưa rõ ràng, khiến nguy cơ thiếu hụt lao động ngày càng hiện hữu. Thứ hai là vấn đề giảm sút nguồn lao động nhập cư – lực lượng từng giúp thành phố duy trì tăng trưởng dân số và phát triển kinh tế. Năm 2023, lần đầu tiên tỷ lệ phát triển dân số cơ học (0,68%) thấp hơn tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên (0,74%), cho thấy xu hướng rút lui hoặc giảm hấp dẫn của TP.HCM đối với lao động nhập cư, đặc biệt sau đại dịch Covid-19. Thứ ba là nhu cầu chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đang ngày càng gia tăng, trong khi hệ thống y tế, nhất là y tế cộng đồng và chăm sóc dài hạn, vẫn còn nhiều hạn chế. Cuối cùng là sự cần thiết phải xây dựng môi trường sống thân thiện và đảm bảo sự hòa nhập xã hội cho nhóm dân số cao tuổi, cả về không gian sống, dịch vụ công và hoạt động cộng đồng.

Trước tình hình đó, TP.HCM đã xác định năm nhóm giải pháp trọng tâm để thích ứng. Trước hết, cần ưu tiên các chính sách nâng cao mức sinh, trong đó có hỗ trợ tài chính, mở rộng thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ nhà ở và chăm sóc trẻ em cho các cặp vợ chồng sinh đủ hai con. Song song là chính sách chăm sóc và thu hút người lao động nhập cư gắn bó lâu dài với thành phố, qua đó ổn định lực lượng lao động trẻ và năng động. Đồng thời, thành phố cần đẩy mạnh quy hoạch phát triển hạ tầng và không gian sống phù hợp với người cao tuổi, từ giao thông, nhà ở đến dịch vụ y tế tại nhà. Mặt khác, việc truyền thông để nâng cao nhận thức xã hội, khuyến khích người cao tuổi hòa nhập và đóng góp cho cộng đồng cũng rất quan trọng. Cuối cùng, hoàn thiện hệ thống chăm sóc y tế – đặc biệt y tế lão khoa và chăm sóc dài hạn – là điều kiện then chốt để đảm bảo chất lượng sống cho người cao tuổi.

TP.HCM đang đứng trước giai đoạn chuyển mình đầy thách thức về dân số. Việc chủ động điều chỉnh chính sách, đầu tư dài hạn cho các nhóm giải pháp trên không chỉ giúp thành phố thích ứng với già hóa dân số mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

                                                                                                                                                                THIỆN AN