Ý nghĩa ngày dân số thế giới 11/7/2024

Như chúng ta đã biết, Ngày Dân số Thế giới là một sự kiện thường niên diễn ra vào ngày 11/7 hằng năm, nhằm nâng cao nhận thức của toàn thế giới về các vấn đề dân số toàn cầu. Đây cũng là dịp để nhân loại tự hào về những thành tựu trong lĩnh vực dân số, chăm sóc sức khoẻ, bình đẳng giới, bảo vệ môi trường, cải thiện đời sống, nâng cao chất lượng dân số và tuổi thọ của người dân, góp phần phát triển đất nước.

Vào năm 1994 tại Cairo, Hội nghị quốc tế về dân số và phát triển, 179 quốc gia trong đó có Việt Nam đã thông qua chương trình hành động với tầm nhìn sâu rộng trong lĩnh vực dân số và phát triển (ICPD). Các quốc gia đều đồng thuận với quan điểm cho rằng chúng ta cần đặt con người vào vị trí trung tâm và khẳng định mối quan hệ chặt chẽ giữa dân số và phát triển. Việc lồng ghép đầy đủ các vấn đề dân số vào các chiến lược phát triển, vào công tác lập kế hoạch, ra các quyết định và phân bổ nguồn lực ở các cấp, vùng nhằm giải quyết hợp lý các chỉ tiêu dân số, bao gồm tỷ lệ tăng dân số, cơ cấu tuổi, mức sinh, mức chết, di cư... đều ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của phát triển con người, kinh tế và xã hội.

Ngày Dân số Thế giới năm nay, Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) kỷ niệm tròn 30 năm thực hiện Chương trình Hành động Hội nghị quốc tế về Dân số và phát triển, theo Quỹ Dân số Liên hợp quốc, trên toàn cầu còn nhiều vấn đề chưa được đáp ứng. Mỗi ngày, trên thế giới có khoảng 800 phụ nữ tử vong vì những nguyên nhân có thể phòng tránh được có liên quan đến thai sản. Điều này tương đương với hơn 290 ngàn phụ nữ tử vong mỗi năm. Bạo lực đối với phụ nữ ảnh hưởng đến gần 1/3 phụ nữ trên toàn thế giới. Hiện mới chỉ khoảng 55% phụ nữ có khả năng tự đưa ra quyết định về sức khỏe sinh sản và tình dục của mình. Một nửa dân số thế giới hiện đang sống ở các trung tâm đô thị. Đến năm 2050, con số này sẽ là gần 70%....

Kỷ niệm 30 năm thực hiện Chương trình Hành động Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển tại Cairo năm 1994, tại Hội nghị lần thứ 57 của Ủy ban LHQ về Dân số và Phát triển, Thứ trưởng Trần Duy Đông (Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam) nêu rõ: Việt Nam cam kết “Tạo và tích hợp dữ liệu dân số có chất lượng trong các chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội cấp quốc gia và địa phương nhằm đạt được sự phát triển bền vững nhằm đảm bảo không để ai bị bỏ lại phía sau. Dành sự ưu tiên cao các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, bao gồm người dân tộc thiểu số, người di cư, người khuyết tật và những người bị ảnh hưởng bởi tác động của biến đổi khí hậu và các tình huống khẩn cấp về nhân đạo. Đảm bảo rằng thanh thiếu niên có quyền tiếp cận thông tin và dịch vụ phù hợp với lứa tuổi, bao gồm giáo dục giới tính toàn diện với trọng tâm là hỗ trợ thanh thiếu niên và thanh thiếu niên dễ bị tổn thương. Chấm dứt tảo hôn, bạo lực tình dục và giới tính, lựa chọn giới tính dựa trên cơ sở giới tính và mọi hình thức phân biệt đối xử đối với phụ nữ, trẻ em gái và các nhóm thiểu số; và cuối cùng, tận dụng tốt nhất các cơ hội của lợi tức dân số và ứng phó cũng như chuẩn bị một cách hiệu quả cho quá trình già hóa dân số của Việt Nam, có tính đến đầy đủ các phân tích nhân khẩu học và biến động dân số”

Nhân sự kiện 30 năm thực hiện Chương trình hành động về Dân số và Phát triển, chào mừng ngày Dân số Thế giới 11/7 năm 2024, Việt Nam lựa chọn chủ đề “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển bền vững”, trong 30 năm qua, Việt Nam đã áp dụng những cách tiếp cận sáng tạo để giải quyết tình trạng bất bình đẳng và thu hẹp khoảng cách về phát triển kinh tế xã hội giữa các vùng và các nhóm dân cư. Việt Nam cũng vừa vượt mốc 100 triệu dân. Công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần to lớn vào công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tốc độ gia tăng dân số đã được khống chế thành công, đạt mức sinh thay thế từ năm 2006 cho đến nay tiếp tục duy trì xung quanh mức sinh thay thế. Cơ cấu dân số chuyển dịch tích cực. Dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh. Từ năm 2007, nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng. Chất lượng dân số được cải thiện về nhiều mặt. Tuổi thọ trung bình tăng nhanh, cao hơn nhiều nước có cùng mức thu nhập bình quân đầu người. Tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, trẻ em giảm mạnh. Tầm vóc, thể lực người Việt Nam có bước cải thiện. Dân số đã có sự phân bố hợp lý hơn, gắn với quá trình đô thị hoá, công nghiệp hóa và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Công tác tuyên truyền, giáo dục, nhận thức về dân số và kế hoạch hóa gia đình của các cấp, các ngành và toàn dân có bước đột phá. Mỗi cặp vợ chồng có 2 con đã trở thành chuẩn mực, lan tỏa, thấm sâu trong toàn xã hội. Dịch vụ dân số và kế hoạch hóa gia đình được mở rộng, chất lượng ngày càng cao.

Việt Nam cũng đang chủ động ứng phó với các vấn đề mới nổi như già hóa dân số, tận dụng cơ hội có đông lực lượng thanh niên nhất từ ​​trước đến nay, cũng như ứng phó với các thảm họa do biến đổi khí hậu mà nhiều người trong chúng ta phải đối mặt, để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Việt Nam đang nỗ lực thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021-2030 để đạt được các mục tiêu quốc gia về Chương trình Hành động Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển.

Trải qua 63 năm, công tác dân số đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần vào phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. Mức sinh giảm, số người sinh ra giảm đã làm cho tỷ trọng dân số dưới 15 tuổi của Việt Nam giảm từ 42% vào năm 1979 xuống còn 25% vào năm 2015, cuối năm 2023 là 23,9%. Ngược lại, tỷ trọng dân số trong độ tuổi lao động (15-64) tăng từ 53% lên 68,4% (2015) và 2023 chiếm khoảng 67,5%.

Chất lượng dân số Việt Nam ngày càng được cải thiện, tuổi thọ trung bình ngày càng tăng lên. Trong hơn 60 năm qua, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã tăng 33,7 năm từ 40 tuổi (1960) lên 73,7 (2023). Tỷ lệ suy dinh dưỡng và tỷ suất tử vong trẻ em đã giảm 2/3; tỷ số tử vong mẹ giảm 3/4 so với năm 1990. Tầm vóc thể lực của người Việt Nam có bước cải thiện. Từ năm 1993 đến nay, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam tăng thêm 6,6 cm, đạt 168,1 cm ở nam (2020) và 156,2 cm ở nữ.

Có thể nói, công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình đã được đẩy mạnh, triển khai toàn diện, đồng bộ trên tất cả các kênh truyền thông, tạo được sự đồng thuận trong toàn xã hội. Nhiều chương trình, đề án phục vụ công tác này được Chính phủ phê duyệt đã mang lại những hiệu quả tích cực đối với công tác dân số và phát triển. Đặc biệt, ngày 25/10/2017, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới. Trong những năm qua để cụ thể hóa mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết 21, ngành dân số cùng các cấp, các ngành đã triển khai đồng bộ các hoạt động trên các lĩnh vực, quy mô, cơ cấu và nâng cao chất lượng dân số phù hợp với yêu cầu chuyển hướng công tác dân số trong tình hình mới.

Hà Nội là thành phố đông dân thứ hai của cả nước và cũng có mật độ dân số cao thứ hai trong 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Mật độ dân số của thành phố Hà Nội là 2.398 người/km2, cao gấp 8,2 lần so với mật độ dân số cả nước. Toàn Thành phố đã đạt mức sinh thay thế. Tỷ lệ sinh con thứ 03 trở lên tuy có giảm mỗi năm nhưng chưa bền vững. Tỷ lệ tăng dân số hàng năm ở mức cao (theo số liệu tổng điều tra Dân số và nhà ở năm 2019: bình quân 2,22%/năm, mỗi năm tăng khoảng 160.000 người - tương đương dân số của 01 huyện, tạo ra áp lực lớn cho Kinh tế - xã hội Thủ đô.

Sau khi Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác Dân số trong tình hình mới; Nghị quyết số 137/NQ-CP ngày 31/12/2018 của Chính phủ về việc ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác Dân số trong tình hình mới ra đời; Thành ủy Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 74-KH/TW về việc Thực hiện Nghị quyết số 21 – NQ/TW; Ngoài Kế hoạch số 208/KH-UBND ngày 14/11/2016 của UBND vể kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh của thành phố Hà Nội giai đoạn 2016-2025; Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội tiếp tục ban hành Kế hoạch 93/KH-UBND về việc triển khai thực hiện "Đề án Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi giai đoạn 2017-2025" trên địa bàn Thành phố Hà Nội đến năm 2025; Kế hoạch số 168/KH-UBND ngày 28/8/2018 của UBND thành phố Hà Nội về việc phát triển thể lực, tầm vóc người Hà Nội đến năm 2030. Mới đây Thành ủy có Công văn số 1095-CV/TU ngày 24/4/2024 của về triển khai thực hiện nội dung kiến nghị, đề xuất của Bộ Y tế tại Báo cáo số 1130/BYT-CDS ngày 12/3/2024 về việc báo cáo sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2027 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII "Về công tác dân số trong tình hình mới". Ban chỉ đạo công tác Dân số và phát triển Thành phố có công văn số 03/BCĐ ngày 4/6/2024 về thực hiện văn số 1095-CV/TU, tiếp tục triển khai hiệu quả các nhiệm vụ của 21-NQ/TW.

Năm 2023, công tác Dân số của Hà Nội đã đạt và vượt các chỉ tiêu kế hoạch của Thành phố đề ra. Tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên vượt chỉ tiêu giao giảm 0,1% so với năm 2022. Tỷ số giới tính khi sinh là 111,2 trẻ trai/100 trẻ gái. Tỷ lệ sàng lọc trước sinh năm 2023 đạt 88,7%. Tỷ lệ sàng lọc sơ sinh năm 2023 đạt 90,3%.

Kết quả sáu tháng đầu năm 2024, Các chỉ tiêu cơ bản hoàn thành kế hoạch: tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên đạt: 6,60 % (giảm 0,52% so cùng kỳ 2023), tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ đạt 68 % (tăng 10,55% so cùng kỳ 2023) , tỷ lệ sàng lọc trước sinh đạt 79,0% (tăng 18,6% so cùng kỳ 2023), tỷ lệ sàng lọc sơ sinh đạt 82,0 % (tăng 5,0% so cùng kỳ 2023), tỷ lệ cặp nam nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 63,0 % (tăng 18% so cùng kỳ 2023), tỷ số giới tính khi sinh ở mức 112,4 trẻ trai/100 trẻ gái.

Ngoài ra, nhiều mô hình được triển khai hiệu quả, nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của người dân như Mô hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng; Mô hình tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân và Mô hình chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên,…  Hà Nội cũng đang triển khai xây dựng thí điểm mô hình cung cấp dịch vụ tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn tại quận Bắc Từ Liêm, từ đó nhân rộng mô hình này trên địa bàn toàn thành phố.

Để đạt được các kết quả như vậy là nhờ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của Thành phố, Ban Chỉ đạo công tác Dân số Thành phố, các quận/huyện/thị xã; các cấp ủy Đảng, chính quyền cơ sở và đội ngũ cán bộ làm công tác dân số các cấp.

Để thiết thực kỷ niệm “30 năm thực hiện Chương trình Hành động Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển tại Cairo năm 1994”. Hà Nội tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Mở rộng toàn diện nội dung truyền thông, giáo dục cả về quy mô, cơ cấu, phân bố và chất lượng dân số trong mối quan hệ hữu cơ với phát triển kinh tế - xã hội; duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, tận dụng cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hoá dân số, phân bố dân số hợp lý và nâng cao chất lượng dân số. Nâng cao nhận thức, thực hành về bình đẳng giới. Đẩy mạnh truyền thông, giáo dục chuyển đổi hành vi nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Tạo chuyển biến rõ nét ở những vùng có tỷ số giới tính khi sinh cao. Truyền thông, vận động khơi dậy phong trào trong mọi người dân thường xuyên luyện tập thể dục, thể thao, có lối sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng hợp lý để nâng cao sức khỏe, tầm vóc, thể lực người Hà Nội. Đa dạng hóa các hình thức, phương pháp truyền thông giáo dục phù hợp với các nhóm đối tượng. Tập trung tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng, hiệu quả của việc tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn; tầm soát, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh. Vận động mọi thanh niên, đặc biệt là những người có nguy cơ cao trước khi kết hôn thực hiện việc tư vấn và khám sức khoẻ trước hôn nhân; phụ nữ mang thai thực hiện việc tầm soát, chẩn đoán, điều trị trước sinh; để mọi trẻ sinh ra đều được tầm soát, chẩn đoán, điều trị sơ sinh.

Đặc biệt, Hà Nội vẫn tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo về công tác dân số. Tổ chức học tập, quán triệt và phổ biến nội dung Nghị quyết số 21-NQ/TW đến các sở, ban, ngành, địa phương, tổ chức Đảng các cấp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức và tầng lớp nhân dân, tạo sự đồng thuận cao trong toàn xã hội về chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số trong mối quan hệ hữu cơ với phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh. Nâng cao chất lượng dân số; đưa tỷ số giới tính khi sinh dần về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng; thích ứng với già hóa dân số; phân bố dân số hợp lý, góp phần phát triển Thủ đô nhanh và bền vững.

Trần Thị Kim Chinh

Nguồn :Chi cục Dân số Hà Nội